1. اعداد مختلط
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/ade2340886a15388fb51e1039308ecaa.png)
را
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/b4cc3e54c8521e663f60000a412bf84b.png)
مینامیم، در این صورت تمام اعداد منفی با معنی خواهد بود، در نتیجه معادلههای درجه دوم، همگی ریشه های با معنی ای خواهند داشت برای مثال
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/25eaac6367dc786ac079a34b84e63637.png)
و
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/f3ba2f7e8c9a14054704c6d6dca28314.png)
، یا در واقع
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/882603ba8ae15c74371cf713b1c09c6c.png)
، ریشه های معادله
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/964c08355ff22ebbd51c13c666f7aacf.png)
هستند. اما این گونه اعداد، حقیقی نیستند، چراکه مجذور آنها مثبت نیست. بنابراین با اعداد جدیدی روبرو هستیم. این اعداد را اعداد مختلط ( یا موهومی ) نامیده اند.
نماد
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/b4cc3e54c8521e663f60000a412bf84b.png)
، اولین بار توسط اویلر در قرن هیچدهم معرفی شده است و برابر است با
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/ade2340886a15388fb51e1039308ecaa.png)
. بدین ترتیب به ازای اعداد حقیقی
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/72b6b5366071aa119c1f986287c64316.png)
، عدد
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/0ea3ef03414aadf3cedcd2b0eacba3be.png)
، عددی مختلط است که به
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/228e3eeba15cdb0d41b35645991ca153.png)
بخش حقیقی و به
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/a039f91bc9ab539dc76f71c9795aecb5.png)
بخش مختلط گفته میشود. اگر
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/0ea3ef03414aadf3cedcd2b0eacba3be.png)
بنامیم،مینویسیم :
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/7d698f68ac032e4d122d7d3b1a5154f9.png)
و
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/a189513ea761dd1e58533e5159e3c343.png)
، که
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/84deee8d42fb014991ec810ec7b1a34b.png)
بترتیب معرف بخش حقیقی و مختلط هستند.
حال اگر اعداد مختلط
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/48d648a7aa3a2d0f591a5df08bfca9af.png)
را چنین تعریف کنیم:
حاصل جمع و حاصل ضرب آن ها این گونه تعریف میشود
زیرا همان طور که گفتیم،
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/c9d3f1ddaab9962aff43acd519210fd9.png)
میباشد.
بنابراین جمع و ضرب اعداد مختلط دارای خواص زیر است:
1.
جابجایی:
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/7fd268b7b93299e6ffac9830e91f6b62.png)
.
2.
شرکت پذیری:
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/61782a5484bbc54ca6f09c15a9131f69.png)
.
3.
توزیع پذیری ضرب نسبت به جمع:
صفر مختلط برابر است با
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/c6d268707f43bbefcccca2d5d01f884f.png)
، همچنین
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/2c5b933d3eb2bb9fa2ebddaec70f6c67.png)
را قرینه
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/917a5c6a0482c89ff06b8652ebf966e3.png)
نامیم هر گاه:
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/72fd7c3cad04af031c5cefc71ada3fe8.png)
.
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/7717cbee8400078d762f5fdc914beb54.png)
را معکوس
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/917a5c6a0482c89ff06b8652ebf966e3.png)
گوییم هر گاه:
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/85acf3934cf9845f7ff1599e62b179b9.png)
، بدین ترتیب:
در نتیجه حاصل تقسیم
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/41522b577dae5c679b2b10f9bc2c928f.png)
بر
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/4c20e7f7cb15c32d516142c7ee676986.png)
چنین محاسبه میشود:
و یک نوع نمایش نیز به این شکل است:
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/2f10a12f14926933ba2195a1d4b947de.png)
.
بنابراین اگر فرض کنید
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/8c80cc637c6d4c15c13558507c92565f.png)
نقاطی در صفحه اند، داریم:
که جمع و ضرب آن ها بنابر آنچه که تعریف کردیم، چنین خواهد بود:
توجه کنید که هر عدد مختلط توسط 2 جزء
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/0252d5f58967927d4ff5baa1b72cd498.png)
قابل نمایش است پس با این اعمال روی
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/fa51e91d30b8e959529d3a5be4b9fa42.png)
دستگاهی از اعداد پدید می آید که به آن دستگاه اعداد مختلط گویند، و آن را با
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/7f3525d483a47caf79690f9622e6ffe5.png)
نمایش میدهند. صفحه ای که نقاط آن را اعداد مختلط تشکیل دهند، صفحه مختلط مینامند. این صفحه دارای دو محور افقی و عمودی است. تمام اعداد مختلطی را در نظر بگیرید ( مانند
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/af43ab3a7ee7c1f7fe00eff06a5a9dec.png)
) که بخش مختلط آن صفر است، این اعداد به صورت
خواهند بود و همان طور که مشاهده می شود، اعدادی حقیقی هستند. یعنی محور افقی این صفحه، محور اعداد حقیقی است. حال اگر بخش حقیقی آن را صفر کنید، اعدادی به صورت
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/e8a297c860463bc7b38ac72d5a7aaa51.png)
بدست می آیند، که محور عمودی این صفحه را تشکیل می دهند و به اعداد مختلط محض معروفند.
با این تعاریف داریم:
و آنچه که در مورد جمع و ضرب اعداد مختلط تعریف نمودیم بر تعریف آن در صفحه مختلط هم منطبق خواهد بود. لذا نمایش عدد مختلط
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/0ea3ef03414aadf3cedcd2b0eacba3be.png)
در صفحه مختلط همان نمایش زوج مرتب
![](http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/img/daneshnameh/math/0252d5f58967927d4ff5baa1b72cd498.png)
خواهد بود: