با دکتر علی آبکار استاد ریاضی و عضو هیأت علمی دانشکده علوم دانشگاه تهران در مورد ریاضی و کاربردش در زندگی و لذت حل مسأله گفت وگویی انجام داده ایم که می خوانید:

 

چرا ریاضی می خوانیم؟ اصلاً ریاضی به چه دردی می خورد؟

علوم ریاضی در حالت کلی پایه تمام علوم مهندسی است. ریاضی مادر تمام علوم است و به عنوان علم دقیقه مطرح می شود هر چه علوم دیگر به ریاضی نزدیک باشند مستدل تر و قطعی تر از علومی هستند که از ریاضی دور می شوند. ممکن است در علوم اجتماعی نظریه های مختلفی داشته باشیم که همه نظریه ها بسته به موقعیت های گوناگون درست باشند ولی در ریاضی تنها یک نظریه داریم یا درست یا غلط. اغلب تیوری های ریاضی ریشه فیزیکی دارند و منشأ و پیدایش آنها در مسایل علمی بوده است.

یعنی تمام فرمول هایی که در تمام این سالها کشف شده و شما زمانی خوانده اید و حالا تدریس می کنید در مسایل علمی فیزیک و شیمی و اقتصادی کاربرد دارد؟

خیر، گاه می دانیم که این فرمول ها چه کاربردی دارد و منتها خودمان دیگر نمی توانیم به کاربردشان بپردازیم و گاهی هم فرمول را می دانیم و آیندگان کاربردش را پیدا می کنند. اما یک مسأله وجود دارد هیچ علمی مستقیماً به شکوفایی و باروری نمی رسد مگر این که بخش هایی از ریاضی در آن به کار برده شده باشد. پس ریاضیدان غیر از لذتی که خودش می برد از روی مفاهیم ریاضی باعث رشد جامعه و تکنولوژی می شود.

لذت؟

بله، به یک ریاضیدان در حالت حل مسأله لذتی دست می دهد و او را ارضا می کند در فلسفه به این حالت لذت حل مسأله می گویند که افراد دیگر این لذت را درک نمی کنند. این حالت در ریاضی مثل گل کردن طبع شعر شاعری است که یکباره باعث می شود شعر بگوید.

تمام کاربردهایی که از ریاضی گفتید کاربردهایی بود که یک ریاضیدان در زندگی حرفه ای از ریاضی می کند. آیا در زندگی اجتماعی هم از ریاضی استفاده می شود؟ ریاضی در زندگی اجتماعی هم کاربرد دارد؟

البته، ما نباید از خودمان تعریف کنیم ولی کسی که ریاضیات می خواند بهتر فکر می کند و کسی که بهتر فکر می کند بهتر زندگی می کند.

پس به خاطر این که بهتر فکر کنیم از اول دبستان تا سال آخر دبستان ریاضی می خوانیم؟

بله، ریاضی کمک می کند که بهتر فکر کنیم.

برای بهتر فکر کردن راههای بهتری هم وجود دارد. چرا شطرنج بازی نمی کنیم که فکرمان باز شود؟

شطرنج حالت خاص دارد. البته بخشی از ریاضیات هم جنبه شطرنج و بازی دارد که به صورت فرم تعمیم گسترش پیدا می کند و در علوم دیگر استفاده می شود.

یعنی ریاضی خواندن ما فقط به خاطر این است که بتوانیم بهتر فکر کنیم. یعنی من اگر انتگرال و مثلثات نمی خواندم نمی توانستم فکر کنم؟

خیر، این طور نیست، ریاضی در زندگی روزمره به بالابردن قوه تفکر کمک می کند. اما کاربرد و استفاده های دیگری هم دارد. فرض کنید بخشی از ریاضیات آمار است. یک متخصص علوم اجتماعی و تربیتی آیا می تواند منهای آمار مطالعات خودش را ادامه دهد. پس این طور نیست که فرد همان لحظه از چیزی که می خواند بهره مند شود. من به عنوان ریاضیدان از علوم اجتماعی - ارتباطات و روانشناسی به یک حداقلی نیازمندم که در زندگی استفاده کنم. شما هم باید حداقلی از ریاضی بدانید ولی کسی نمی گوید: همه باید ریاضیدان شوند.

این حداقل می تواند در حد چهار عمل اصلی باشد؟ این طور نیست؟

حدود را ما تعیین نمی کنیم. اتفاقاً آنها که حداقل ها را تعیین می کنند ریاضیدان نیستند. کارشناسان روانشناسی و تعلیم و تربیت در وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم این حدود را تعیین می کنند. البته این که شما می گویید در حد چهارعمل اصلی درست نیست همانطور که گفتم حتی محققان علوم اجتماعی و علوم تربیتی هم به یادگیری آمار احتیاج دارند و از ریاضی استفاده می کنند. اما نظر ما این است که کمیت و حجم باید کم شود و بیشتر به کیفیت اهمیت داده شود.

گفتید کسانی که ریاضی می خوانند بهتر فکر می کنند آیا افراد باهوش ریاضی می خوانند؟

ریاضی با هوش نسبت مستقیم دارد. یعنی اغلب ریاضیدان ها افراد باهوشی هستند شاید هم خود ریاضی در پروسه پرورش هوش تأثیر می گذارد اما این بدان معنی نیست که افرادی که تمایلی به یاد گرفتن ریاضی ندارند افراد بی استعداد یا کم هوشی هستند. ریاضی با علاقه هم رابطه مستقیم دارد.

شما در تمام سالهایی که ریاضی می خواندید به تدریس فکر می کردید؟ یعنی دلتان می خواست ریاضی بخوانید که آن را به دیگران تدریس کنید؟

شغل آرمانی برای یک دانشجوی ریاضی گرفتن جای اساتید سابقش است و آرمانی تر این که موفق به کشف فرمول یا حل مسأله ای شود که اسمش در کتابها ماندگار شود. من به اولین آرزویم رسیده ام و حالا به آرزوی دوم فکر می کنم.